Dijital Varlıkların Yeni Çağı: Blok Zincir

Blok zincir teknolojisi nedir?

Blok zincir teknolojisi, birbirini tanımayan kuruluşlar arasında kurallara bağlı ve güvenilir bir dijital veri yapısı oluşturmanızı sağlayan bir teknolojidir. Blok zinciri teknoloji olarak daha önce de var olsa da; Satoshi Nakamoto 2008 yılında yayınladığı “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” başlıklı makalesinde, merkezi yapılara ihtiyaç duymayan güvenli bir veri kayıt sistemi kurmanın blok zinciri ile mümkün olduğunu gösterdi ve blok zinciri teknolojisinin popülerliğinin artmasını sağladı. Bu teknoloji insanların dijital dünyadaki varlıklarını belgeleme amacı taşıyan Web 3.0’a geçebilmemizi sağlayan teknolojilerden biri olarak karşımıza çıkıyor.

Blok zinciri, bilgileri şifreleyerek saklayan, yapılan veri değişikliklerinin bloklar şeklinde birbirine bağlanmış olarak kaydeden bir kayıt defteri gibi çalışır. Kayıt defteri, merkezi tek bir otoritenin kontrolünde olmaktan ziyade, blok zinciri ağına katılan tüm bilgisayarlarda yerel olarak saklanır ve aynı anda güncellenir. Bu sayede, tek bir bilgisayar, kayıtları istediği gibi kontrol edemez ve değiştiremez. Bu özellik, blok zincirini son derece güvenli bir veri deposu haline getirir.

Blok zincir teknolojisi neden güvenlidir?

Blok zincir, verileri matematiksel şifreleme fonksiyonları kullanarak şifreler ve depolar. Örneğin, Bitcoin’in kullandığı şifreleme fonksiyonuna girdi olarak “Türk Hava Yolları” kelimelerini verdiğimizde karşımıza “2b43bf733bd919a1cd4cfa3afbeb760ff8031fe468dbeb1648e0c8d822080016” sayı dizisi çıkıyor.  Girdi metninde yapılan her bir değişiklik yeni bir şifrelenmiş sayı dizisi oluşturuyor. Blok zincir üzerinde yer alan her bir blok, kendinden önce gelen bloğun şifrelenmiş verisini içerdiği için, bloklar birbirini takip eden bir örüntü oluşturuyor.

Blok zincirde yer alan “fikir birliği” adı verilen sistem, ağa eklenecek her bloğun, aynı anda bütün ağa duyurularak, tüm bilgisayarlardan onay alınmasından sonra zincirin sonuna eklenmesine izin verir. Blok zincirin örüntülü bir şekilde ilerlemesi ve fikir birliği ilkesi, blok zincir ağını güvenli kılar.

Blok zincirdeki verileri etkili bir şekilde nasıl kullanabiliriz?

Blok zinciri teknolojisinin gücünü ve güvenliğini tam anlamıyla kullanabilen uygulamalar, akıllı sözleşmelerdir. Blok zinciri üzerindeki verileri işleme yeteneği olan bu bilgisayar programları, belirli koşullar sağlandığında otomatik olarak işlem gerçekleştirirler.

Farklı kullanım alanlarına sahip olan akıllı sözleşmelere ilginç bir kullanım örneği olarak AgriDigital firmasını gösterebiliriz. AgriDigital; çiftçilerle, ürün satın alacak kişiler ve tedarikçiler arasında kurduğu blok zincir ağı üzerinde çalışan akıllı sözleşme hizmeti sağlıyor. Bu akıllı sözleşmeler sayesinde, mahsüllerin teslim edilip edilmediği, alıcının yeterli parası olup olmadığı kontrol edilerek ürün teslim edildiği an satış işlemi gerçekleştirilerek ücret otomatik olarak paydaşların cüzdanına gönderiliyor. Kısacası, akıllı sözleşmeler blok zinciri teknolojisi sayesinde güvenli ve herhangi bir aracı kuruma ihtiyaç duymadan işlemlerin yapılmasını sağlıyor.

Peki, NFT’ler nedir?

NFT’ler, “benzersiz kripto varlıklar” olarak da bilinen, her biri eşsiz olan dijital varlıklara kimin sahip olduğunu temsil eden öğelerdir. Bu varlıklar, sanat eserleri, ses kayıtları, videolar, sanal kıyafetler gibi dosyaları temsil edebilir.

NFT alanında hizmet sağlayan ve Terminal Girişim Hızlandırma Programı’mızda yer alan Utilify, firmaların kendi müşterilerine NFT kampanyaları oluşturması için hizmet sunuyor. Utilify, farklı blok zincirler üzerinde işlemlerini gerçekleştirerek verileri tutuyor. Şampiyonlar Ligi Final Maçı için özel oluşturulan “Memory NFT” projemizde Utilify, etkinliğimizin katılımcıları için otomatik olarak cüzdanlar oluşturdu ve Memory NFT’yi alma tuşuna basıldığında çalışan akıllı sözleşme sayesinde cüzdanlara otomatik olarak NFT aktarımı sağladı. Bu sayede katılımcılar kendine özel oluşturulmuş dijital hatıralara sahip oldular.

Seyahat sektöründe blok zincir teknolojisini kullanan hangi firmalar var?

Sizler için blok zinciri teknolojisinin seyahat sektöründeki kullanım örneklerini derledik:

• Aeron: Pilotların uçuş kayıtlarının tutulması, hava trafik kontrol verilerinin pilotların kayıtlarıyla eşleştirilmesi hizmetlerini blok zincir üzerinde sağlıyor.
• Ozone: Uçak bileti alma, otel bulma ve araba kiralama hizmetlerini tek bir çatı altında toplayan, açık kaynak kodlu bir platform sunuyor.
• TravelinBlock: Tur operatörleri, seyahat acenteleri, uçuş ve otel sağlayıcılarına bağlı olarak çalışan akıllı kontrat hizmeti.
• Trustabit: Blok zincir ve akıllı kontrat kullanarak, ertelenmiş veya iptal edilmiş uçuşlar için havayolu müşterilerine otomatik olarak voucher verilmesi için çözüm sunuyor.
• Loyyal: Partnerlik anlaşmaları ile oluşturduğu blok zincir temelli sadakat programı sayesinde müşterilerin ödüllendirilmesi ve teşvik edilmesini sağlıyor.
• Winding Tree: Otel ve uçak uygunluğunun anlık olarak kontrolünü, oluşturduğu blok zincir ağı üzerinde takip etmenizi sağlayan bir çözüm.
• Singapore Airlines KrisFlyer: Sadakat programlarından kazanan puanların, anlaşmalı kurumlarda ödeme yöntemi olarak kullanılmasını sağlayan KrisPay isimli dijital cüzdan servisi.

Ortaklığımızda bu teknolojiyi nasıl kullanabiliriz?

Bazı potansiyel kullanım senaryolarını sizin için derledik.

• Uluslararası seyahat edecek yolcuların, vize alırken her ülkeye ayrı ayrı kimlik ve parmak izi bilgilerini vermesi yerine, IATA gibi güvenilir bir kurum tarafından devlet adına oluşturulacak, merkeziyetsiz bir blok zinciri ağında biyometrik veriler güvenli bir şekilde saklanabilir. Bu sayede ağa katılan kurumlar, yolcuların kimliklerini ekstra bir bilgiye ihtiyaç duymadan doğrulayabilir. Bunu gerçekleştirebilecek teknolojiler günümüzde mevcut olup, buna örnek olarak Dfns isimli kripto güvenlik firmasının kullanıcıların biyometrik parmak izi ve yüz verilerini kullanarak kimliklerini doğrulayabilmesi verilebilir.
• Her havacılık firması, kendi yolcularını daha iyi tanıyabilmek için yolcu verilerini toplamaktadır. Star Allience gibi birbirine güvenen havayolları topluluğu, blok zinciri teknolojisi sayesinde bu verileri ortak bir sistem üzerinden paylaşıp iş birliği yapabilirler. Bu sayede yolcu bilgilerinde oluşabilecek en ufak bir değişiklik bile bu kayda erişme yetkisine sahip tüm kurumlara gerçek zamanlı şekilde yansıtılabilir. Bu teknolojinin bankalarda kullanım alanı olsa da, havacılık sektöründe kullanım örnekleri henüz bulunmamaktadır.
• Uçak parçalarının üretiminden bugüne kadarki tüm servis geçmişi bilgileri blok zincir üzerinde güvenli bir şekilde tutulması, maliyetin düşürülmesi açısından büyük katkılar sağlayacaktır. Bu tarz sistemlere örnek olarak, Air France, KLM ve SkyThread tarafından yapılan anlaşma verilebilir. Bu anlaşmaya göre, uçak parçanın ömrü, üretim yeri, sertifikası, eklenen notlar, bakım bilgileri, transfer geçmişi bilgilerini içeren blok zincir ağı kullanılmaya başlanacak. Bu sayede, parçanın üretiminden geri dönüşümüne kadar hangi aşamalardan geçtiği, parça satılsa bile takip edilebilecek.
• Yolcu biletleri, yolculara NFT olarak verilebilir. Böylece biletler uçuştan sonra hatıra olarak saklanabilir ya da uçuştan önce NFT olarak başkalarına satılabilir. Flybondi isimli düşük bütçeli havayolu firması, yurtiçi uçuşlarında aktif olarak bu sistemi kullanıyor.
• NFT kullanımının daha geniş çerçevede benimsenmesiyle, All Nippon, Etihad, Airbaltic havayolları gibi NFT tabanlı pazaryerimizi açarak, açık artırmalar düzenleyip müşterilerimize çeşitli dijital varlıkları satın alma imkânı sunabiliriz.
• Uçuşların ertelenmesi veya iptal edilmesi durumlarında, uçuş ve yolcu bilgileri, ödeme parametleri ve uçuşun gerçekleşip gerçekleşmediği bilgilerini kullanan akıllı kontratlar sayesinde, tazminat ödemeleri, yemek veya otel voucherlarının sağlanması otomatik olarak gerçekleştirilebilir. Bu hizmeti sunan Trustabit isimli firma sayesinde, tazminat durumlarında müşterilerin fazladan soru sormasına gerek kalmıyor.
• Miles&Smiles üyelerimiz için oluşturulacak bir blok zincir ağı ile havalimanlarında yer alan ve ağa dahil edilecek mağazalardan üyelerimiz puan kazanabilirler. Akıllı kontratlar sayesinde, alışverişi yapan kişi eğer gün içerisinde Türk Hava Yolları ile uçacaksa ve Miles&Smiles üyesiyse, kazanacağı puanlar doğrudan hesabına aktarılabilir.
• TGS ve Çelebi gibi yer hizmetleri sunan firmalarla oluşturulacak blok zincir ağımız üzerinde, aldığımız hizmetler hem Türk Hava Yolları personeli hem de sorumlu yer hizmetleri çalışanı tarafından onaylandığında çalışacak akıllı kontratlar sayesinde hizmet bedeli ödemesi anlık olarak gerçekleştirilebilir.

Eğer aklınıza potansiyel başka kullanım senaryoları gelirse, lütfen bizlere iletin. Birlikte yüz yüze değerlendirelim 🙂

Blok zincir hakkında daha fazla bilgi edinmek için Ahmet Usta ve Serkan Doğantekin’in yayınladığı Blockchain101 kitabına göz atabilirsiniz.