Yapay Zeka Teknolojileri

Hızla dijitalleştiğimiz son dönemlerde, herkes tarafından çokça konuşulan yapay zeka kavramını sizler için mercek altına aldık. Günlük yaşantımızı, sosyal hayatımızı, çalışma ve eğitim faaliyetlerimizi dijital platformlarda sürdürürken, bu süreçlerin daha verimli ve sorunsuz olmasına katkı sağlayan kavramdır yapay zeka.

Yapay Zeka Nedir?

Yapay zeka, insan zihninin problem çözme ve karar verme yeteneklerini taklit etmek için bilgisayarlardan ve makinelerden yararlanan sistemler bütünüdür.

Yapay zeka hakkında,  ilk ortaya atıldığı günden bugüne kadar çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. 1950 yıllarında bilgisayar biliminin babası olarak anılan Alan Turing, yayınlamış olduğu bir makelede “makineler düşünebilir mi?” sorusunu sorarak yapay zeka meşalesini yakmıştır. Alan Turing makalesinde yapay zekayı “insan gibi hareket eden sistemler” olarak tanımlamaktadır.

Yapay zeka, dar,genel ve süper yapay zeka olarak üçe ayrılmaktadır. Dar yapay zeka; belirli görevleri yerine getirmek için eğitilen, insan seviyesine ulaşamayan, daha sık rastladığımız yapay zeka türüdür. Apple Siri IBM Watson gibi dijital asistanlar, otonom araçlar, öneri sistemleri, otonom robotlar gibi sistemler dar yapay zekayı temsil etmektedir.

Genel yapay zeka ise bir insanla eşit seviyede olan, problemleri çözen, öğrenen, gelecek planları yapan, içinde bulunduğu durumun farkında olan teorik zeka türüdür.  Süper yapay zeka ise insanüstü bir zekaya sahip olan, bilim kurgu filimlerinde anlatılan hikayeleri gerçeğe dönüştürecek teorik zeka türüdür. Genel ve süper yapay zeka türleri hali hazırda geliştirilmemiş olup, yakın gelecekte hayatımızda çokça yer alması bekleniyor.

Yapay Zekanın Alt Kırılımları

Yapay zeka teknolojisi içerisinde birden fazla teknoloji barındırmaktadır. Yapay zeka, kullanılan algoritmalar sayesinde veriden değer oluşturma süreci olarak tanımlanabilir. Bu süreci işleyen çeşitli alt kırılımlara sahiptir.

Makine Öğrenmesi(Machine Learning): Makinelerin verilerden “öğrenmelerini” sağlamak için genellikle istatistik teknikleri kullanan ve nasıl yapılacağına ilişkin talimatlar verilmeyen bir yapay zeka alt kümesidir. Bu süreç, belirli bir görevin model performansını daha da arttıran bir öğrenme “algoritması” kullanarak “bir modeli” “eğitmek” olarak bilinir.

Derin Öğrenme(Deep Learning): Verilerdeki karmaşık kalıpları nasıl tanıyacağınızı öğrenmek için beyindeki nöron katmanlarındaki aktiviteyi taklit etmeye çalışan bir makine öğrenmesi alanıdır. Derin öğrenmedeki “derin”, çağdaş makine öğrenmesi modellerinde çok sayıda nöron tabakasını ifade eder, daha iyi performans kazanımlar elde etmek için zengin veri sunumu öğrenmeye yardım eder.

Pekiştirmeli Öğrenme: Son on yılda araştırmacılardan çok ilgi gören bir makine öğrenmesi alanıdır. Hedef odaklı davranışı, aracının bu hedefe ulaşmak için yaptıkları eylemlere (“politika” olarak adlandırılır) yanıt olarak ödüller veya cezalar veren bir ortamda deneme yanılma yoluyla öğrenen yazılım ajanlarıyla ilgilidir.

Yapay Sinir Ağları: İnsan beyni örnek alınarak öğrenme yoluyla yeni bilgiler türetebilme, yeni bilgiler oluşturabilme ve keşfedebilme gibi yetenekleri herhangi bir yardım almadan otomatik olarak gerçekleştirebilen yapay zeka teknolojisidir.

Doğal Dil İşleme: Doğal dili anlama, çözümleme, yorumlama ve üretmenin bütünüdür. Bu sistem sayesinde ; metinlerin otomatik olarak başka bir dile çevrilmesi, yazılanların sesli olarak okunabilmesi gibi birçok işlev gerçekleştirilebilmektedir. Büyük veri teknolojilerine yatırım yapmakta olan şirketler, ellerindeki büyük veri metinlerini analiz etmesi için bu sistemi kullanmaktadır.

Görüntü İşleme: Makinelerin görüntülerdeki ve videolardaki nesneleri ve insanları tanımlamasını, anlamasını ve analiz etmesini sağlayan yapay zeka teknolojisidir.

Yapay Zeka Uygulamaları

Tanıma Sistemleri: Tanıma sistemleri, biyometrik yüz tanıma, ses tanıma, hareket tanıma, duygu tanıma(duygu analizi), davranış gözlemle, nesne algılama,  gibi alt kırılımlara sahipken, yapay zeka teknolojisini içinde barındırmaktadır. Tanıma teknolojileri hava alanları, demiryolu istasyonları, bankalar ve finans kuruluşları, stadyumlar, toplu taşıma araçları gibi alanlarda kullanılmaktadır.

Öneri Sistemleri: Farklı kaynaklardan gelen heterojen verileri analiz ederek kullanıcıların ilgilerini öngörüp ve buna göre ilgili ürünleri doğru kullanıcılara önermek için çözümler üreten yapay zeka çözümüdür. E-ticaret siteleri, dijital platformlar, sosyal medya hesaplarında kullanıcılara yönelik çokça kullanılan bir sistemdir.

Veri Bazlı Tahminleme Sistemleri: Yapay zekanın ham maddesi olan veriler farklı kaynaklardan toplanarak geleceğe yönelik tahminleme yapılan sistemlerdir. Tahminleme sistemleri parakende, sağlık, hizmet sektörü gibi birçok alanda kullanılarak operasyonel süreçlerin önceden planlanmasına olanak sağlar.

Akıllı Robotlar: Robotlar bir insanın verdiği görevleri yerine getirebilirler. Gerçek dünyadaki ışık, ısı, sıcaklık, hareket, ses, çarpma ve basınç gibi fiziksel  verileri algılayan sensörleri vardır. İstihbarat sergilemek için verimli işlemciler, çoklu sensörler ve büyük belleklere sahiptir. Buna ek olarak, hatalarından öğrenebiliyorlar ve yeni çevreye uyum sağlayabiliyorlar.

Otonom Araçlar: Otonom araçlar yapay zeka teknolojisinin çokça kullanıldığı teknolojilerden birtanesi. Otonom araçlar bünyesinde çokça sensör teknolojisi barındırarak veri toplar ve bu verileri yapay zeka ile işleyerek araçların sürücüsüz olarak kullanılmasına olanak sağlar.

Dijital Asistanlar: Kullanıcıyı anlayan, sesli komutlarına cevap veren ve görevleri yerine getirmek için tasarlanan bir yapay zeka teknolojisidir. Siri, Google Asistan, Alexa günümüzde en yaygın olarak kullanılan dijital asistanlardır. Görünen o ki ilerleyen yıllarda dijital asistanların türü ve çeşitliliği artacak, hayatımızda önemli bir role sahip olacaklar.

Yapay Zeka Uygulama Alanları

Yapay zeka kullanım senaryolarına ve uygulama alanlarına baktığımızda hemen hemen tüm sektörlerde yapay zeka verimlilik sağlıyor, süreçlerin iyileştirilmesini mümkün kılıyor. Kullanım alanlarına bakmadan önce kimler yapay zekayı kullanır sorusuna cevap bulalım. Yapay zeka, çok verisi ve müşterisi olan, güçlü rakipleri olan, teknolojiye ve dönüşüme açık olan, küçük değişikliklerin fark yaratabileceği, köklü ve eski olan kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılır. Bu özelliklere sahip organizasyonlar yapay zekayı kullanarak kazançları arttırıp, maliyetlerini azaltabiliyorlar, standart bir kaliteye ulaşmış oluyorlar.

Yapay zeka, sağlık, havacılık ve savunma sanayi, eğitim, tarım, bankacılık ve finans, üretim merkezleri, pazarlama, sigorta şirketleri, teknoloji yazılım şirketleri, insan kaynakları, turizm gibi birçok alanda kullanılmaktadır.

Havacılıkta Yapay Zeka Senaryoları

Dijital teknolojiler havacılık endüstrisinin gidişatına yön vermiş, önemli bir role sahip olmuştur.  Dijital teknolojiler arasında en belirgin etki gösteren, sektörlere yön veren teknoloji yapay zeka olmuştur. Yapay zeka birçok sektörde olduğu gibi havacılık sektöründe de taşları yerinden oynatmakta kararlıdır.

Yapay zeka uzun süredir uçuş yönetim sistemleri ve oto pilotlar gibi konularda havacılık endüstrisi tarafından kullanılıyor. Dünya’nın önde gelen havayolu şirketleri işletme verimliliğini arttırmak, pahalıya mal olan hatalardan kaçınmak ve müşteri memnuniyetini yükseltebilmek için yapay zekadan istifade ediyor.

Havayolları ve uçuş işletmecileri, filolarını ve operasyonlarını yapay zeka destekli sistemler ile iyileştirerek işletme maliyetlerinde ek masraflarda tasarrufa gidebiliyor.  Yapay zeka, dinamik fiyatlandırma yardımıyla seyahat özelliklerine göre ayarlanmış temel ücreti optimize edebilir, en iyi uçuş rotasını hesaplayabilir, sosyal medyada yapılan duyarlılık analizleriyle müşteri memnuniyetini ölçerek problemleri saptayabilir. Bunların yanı sıra, uçuş öncesi, havaalanı, uçuş sırası, uçuş sonrası müşteriye dokunan birçok işlemde yapay zeka kullanılmaktadır.

Robotik kiosklar, sanal asistanlar, havalimanında yolcuya rehberlik eden robotlar, sohbet robotları gibi yolcuya dokunan yapay zeka sistemleri gelişimini sürdürmektedir.

Havayolu operasyonlarını iyileştirmek adına kuyruk optimizasyonu, ürün/kargo yükleme optimizasyonu, uçuş optimizasyonu, kestirimci bakım(predictive maintenance) gibi yapay zeka teknolojileri uçuş işletmeleri tarafından kullanılmaktadır.

Yapay zeka artık hayatımızın bir parçası oldu. İş hayatımızdan, sosyal ilişkilerimize kadar birçok alanda kullanıyoruz, daha da fazla kullanacağız. Yaz dönemini yaşayan yapay zeka geometrik büyüme göstererek insan seviyesine ulaşmak için büyük bir çaba gösteriyor. Bizler de yapay zekanın tüketicisi olmak yerine üretim odaklı yapay zeka kullanan bireyler ve organizasyonlar olmalıyız, içerisinde bulunduğumuz sektörü daha da verimli hale getirmeliyiz.

Son olarak Andrew Ng’in bir sözüyle bitirmek isteriz.

“Yapay zekanın dönüştüremeyeceği büyük bir endüstri düşünmek çok zor. Buna sağlık, eğitim, ulaşım, perakende, iletişim ve tarım da dahildir. Yapay zekanın tüm bu sektörlerde büyük bir fark yaratması için şaşırtıcı derecede net yollar mevcut.”

Kaynak:  https://herkesicinhavacilik.com/

https://www.ibm.com/tr-tr/cloud/learn/what-is-artificial-intelligence