Geleceğin Dünyası: Genişletilmiş Gerçeklik Teknolojisi (XR)

Yeni teknolojiler yaşamımıza her geçen gün yenilikler katılıyor. Bu yazıda, gelecekte yaşamımızın büyük bir parçası olacak olup gerçek ve sanal dünyalar arasındaki sınırları kaldıran “XR (Genişletilmiş Gerçeklik)” teknolojisini ele alacağız. Peki, XR teknolojisi nedir?

XR Nedir?

XR; AR (Arttırılmış Gerçeklik), VR (Sanal Gerçeklik) ve MR (Karma Gerçeklik) teknolojilerini bir araya getiren geniş bir kavramdır. Bu teknolojilerin özellikleri şu şekildedir:

VR (Sanal Gerçeklik): Bireyin tamamen sanal bir dünyada olduğunu hissetmesini sağlar. Sanal gerçeklik gözlükleri takılıyken, gerçek dünyadan gelen ses veya görüntüleri algılamazsınız ve tamamen sanal bir dünyada olduğunuzu hissedersiniz.

AR (Arttırılmış Gerçeklik): Gerçek dünyanın üzerine dijital öğelerin eklenmesini sağlar. Bu teknoloji sayesinde, çevrenizin farkında olurken aynı zamanda sanal bilgilere de erişebilirsiniz.

MR (Karma Gerçeklik): Gerçek dünya ile dijital objelerin birleşimini sunar; bu sayede üç boyutlu dijital objelerle doğrudan etkileşim kurabilirsiniz.

Bu teknolojiler nerede kullanılabilir?

XR teknolojileri, birçok sektörde geniş kullanım alanlarına sahiptir. Bu kullanım alanlarından bazıları şu şekildedir:

• Ev eşyaları satın almadan önce nasıl görüneceğini görmek ister misiniz? Eliving Furniture firması, satın almadan önce telefonunuza indirebileceğiniz bir AR uygulaması ile ev eşyalarınızı evinizde nasıl konumlandırabileceğinize olanak tanır. Ayrıca, MR teknolojisi ile odanızı farklı eşyalar ve düzenlemelerle nasıl göreceğinizi deneyebilirsiniz.
• ARGE ve tasarım süreçlerinde, üç boyutlu tasarımlarınızı ekibinizle aynı anda inceleyebilir ve canlı olarak güncellemeler yapabilirsiniz. Augmentecture mimarlık platformu, yüklediğiniz 3D nesneleri başkalarıyla paylaşmanıza ve AR uygulaması üzerinden incelemenize imkan tanır. Ayrıca, üç boyutlu nesneleri simülasyonlarla sanal ortamda canlı olarak gözlemleyebilir ve tasarımları optimize etmek için bu şekilde kullanabilirsiniz.
• Kıyafetleri deneyerek satın almak istediğinizde AR uygulamalarını kullanabilirsiniz. Örneğin, giyim sektöründeki firmalar için müşterilere giysilerin nasıl duracağını gösteren AR çözümleri sunan 3dlook gibi platformlar mevcuttur. Ayrıca, büyük kapsamlı sanal dünyalar gibi Metaverse üzerinden satın almayı düşündüğünüz ürünleri sanal ortamda deneyebilirsiniz.
• Personel işe alımlarında, iş ortamları VR teknolojisi kullanılarak tanıtılabilir. Örneğin, Türk Hava Yolları gibi birden fazla yerleşkeye sahip olan firmalar, tüm yerleşkeleri çalışan adaylarına VR aracılığıyla tanıtabilirler.
• Eğitim alanında VR teknolojisi, sınıflarda zor olan gözlemleri yapmayı mümkün kılar. Interaktif ders içeriği hazırlama platformu olan Nearpod, telefonları VR olarak kullanarak panoramik görüntüleri derslere entegre etme olanağı sunar. Bu sayede sanal sınıflar daha interaktif hale getirilebilir.
• Günümüzde artırılmış gerçeklik teknolojisi, doktorlara ameliyat sırasında görsel destek sağlamaktadır. Örneğin, Augmedics şirketinin geliştirdiği AR gözlükler sayesinde doktorlar, ameliyat sırasında üzerinde çalıştıkları dokunun arkasını artırılmış gerçeklik ile gözlemleyebilmektedirler.
• Yeni bir cihaz aldığınızda, kullanım kılavuzları yerine XR uygulamaları kullanarak cihazın nasıl kullanılacağını sanal bir ortamda öğrenebilirsiniz.
• MGM Resort, güvenlik eğitimlerini VR teknolojisi ile sunarak personellerine sağladıkları eğitim süresini %96 azaltmıştır. Ayrıca, bu eğitimler sonrasında müşteri memnuniyeti %10 artmıştır.

XR teknolojisi havacılık sektöründe nerelerde kullanılabilir?

XR teknolojisinin havacılık alanında da kulanım senaryoları vardır. Bu kullanım alanlarından bazıları şu şekildedir:

• XR teknolojisi kullanılarak müşteri deneyimi odaklı içerikler hazırlanabilir ve yolculara uçtukları lokasyonla ilgili ilginç görseller sunulabilir. Ayrıca, havalimanı lounge’larının içeriği VR ile tanıtılabilir. Örneğin, Katar Havayolları, yolcularına havalimanı ve uçak kabinleri içinde sanal turlar düzenleyerek bu teknolojiyi kullanmaktadır.
• AR gözlükler aracılığıyla sensör verileri gösterilerek uçak tamiri takip edilebilir ve teknisyenler tamir simülasyonlarıyla eğitilebilirler. Airbus’ın geliştirdiği VR destekli teknisyen eğitimleri bu konuya örnek olarak verilebilir.
• Seyahat edilecek lokasyonlar, yolculuk öncesinde VR ile ziyaret edilebilir. Ayrıca VR teknolojisi sayesinde istediğiniz mekanı farklı mevsimlerde ve saatlerde görmek mümkün olur. Örneğin, dışarıda karlı ve soğuk bir hava olmasına rağmen Bali’deki güneşli bir plajı ziyaret etme deneyimi yaşayabilirsiniz.
• Kargo operasyonları sırasında AR gözlükleri kullanarak yüklerin nereye ve nasıl yükleneceği personele kolayca gösterilebilir.

XR teknolojisinin önündeki engeller nelerdir? Gelecekte bu engeller nasıl aşılacak?

Meta’nın kurucusu Mark Zuckerberg ile yapılan bu röportaj, Metaverse’deki dijital avatarlar aracılığıyla tamamen VR üzerinden gerçekleştirildi. Katılan Mark Zuckerberg ve Lex Fridman, üç boyutlu taranmış avatarlarını kullanarak VR ortamında bir araya geldiler ve sanki aynı odadaymış gibi konuştular. Günümüzde bu tür gerçekçi kişiler ve ortamlar oluşturmak mümkün olsa da, XR teknolojisi hala yaygın bir şekilde günlük hayatta kullanılmamaktadır.

XR teknolojisinin birçok kullanım senaryosu fuarlarda gösteriliyor olsa da, XR’ın kullanıcılar için pratik bir çözüm olması zaman alacaktır. McKinsey’in bir raporuna göre, XR teknolojisinin olgunluğa ulaşabilmesi için 8-10 yıl gibi bir süre gerekebilir. Şu anda, XR teknolojisi özellikle genç nesiller tarafından eğlence amaçlı kullanılmaktadır. Bu durum, geniş kitlelere hitap eden XR ürünlerinin piyasada olmaması ve bu ürünlerin fiyatlarının yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.

XR ekipmanının kullanım konforu, bu teknolojinin geniş bir kullanıcı kitlesi tarafından benimsenmesini etkileyen önemli bir faktördür. Örneğin, XR gözlüklerinin ağırlığı uzun süreli kullanımı zorlaştırabilir. Özellikle iş hayatında kullanılmak isteniyorsa, XR ekipmanının gün boyunca rahatça kullanılabilir olması ya da en azından uzun süreli kullanıma uygun olması gerekmektedir. Ayrıca XR sistemleri yüksek ağ hızları gerektirdiğinden ağ hızları da XR kullanımını etkileyen bir faktör olacaktır.

Sony Technology Review dergisinin “Spotlight on Extended Reality” adlı sayısında yer alan bir araştırmaya göre, ağ hızları arttıkça XR sistemlerinin diğer cihazların işlem gücünü ödünç alabileceği ve bu sayede daha hafif ve işlem gücü açısından yeterli XR ekipmanlarının tasarlanabileceği öne sürülmektedir. Ayrıca pil ve enerji teknolojilerinin gelişmesi, XR ekipmanlarının daha taşınabilir hale gelmesini sağlayabilir. Bu da AR, VR ve MR teknolojilerinin kullanım alanlarını genişletebilir.

Sony Ericsson’a göre, gelecekte XR teknolojisinin yaygınlaşmasıyla kullanıcı arayüzleri üzerinden fare ile tıklamak yerine ellerimizle dokunma gibi daha doğal etkileşimlerin önem kazanması muhtemeldir. Bu doğal etkileşim örnekleri günümüzde zaten ortaya çıkmaya başlamıştır. Örneğin, Apple’ın yeni duyurduğu XR gözlükler, çevresindeki arayüz öğeleriyle el hareketlerini kullanarak etkileşime geçebilmenize olanak tanımaktadır ve aynı zamanda çevresel nesneleri ellerinizle manipüle edebilmenize imkan sağlamaktadır.