AI-Washing: Yapay bir Yapay Zeka?

Eğer son birkaç yılın haber başlıklarını takip ediyorsanız özellikle teknoloji haberlerinde yapay zekânın haber başlıklarında ne kadar çok yer aldığını fark etmişsinizdir. İnsanların derinlemesine bilgiye sahip olmadığı bir konu olan yapay zekâ, kitlelere gizemli ve son teknoloji bir ürün çağrışımı yaptığından dolayı, birçok firma pazarlama terimi olarak yapay zekâ ismini kullanıyor. Bu kullanım, yerine göre yanıltıcı olabildiğinden sizleri bilgilendirmek için aşağıdaki yazıyı hazırladık.

“Gerçek yapay zekâ” nedir?

Birden fazla tanımı olmakla beraber, Oxford’un tanımına göre yapay zekâ bir makinenin normalde insan zekâsı gerektiren görevleri yapmasına denir. Bu tanım çok geniş bir alana hitap ettiğinden, her insana göre farklı anlama gelebiliyor. Bu belirsiz tanımın üstüne, yapay zekâ geliştikçe eskiden yapay zekâ sayılan uygulamalar insanlar tarafından yapay zekâ olarak düşünülmemeye başlanıyor. Çünkü insanlar bir makinenin çalışma mantığını ne kadar çok bilirse o makinenin yaptığı işi daha çok “zekâ gerektirmeyen” iş olarak sınıflandırıyor. Bu etkiye yapay zekâ etkisi denmekte olup (AI effect), satranç botları bu konuya güzel bir örnek olarak gösterilebilir. Dünya satranç şampiyonunu yenen DeepBlue’nun insan gibi düşünmek yerine potansiyel hamleleri hesapladığından dolayı “gerçek yapay zekâ” olmadığı 1997 yılının köşe yazılarında yer almıştır. Ancak yapay zekanın genel tanımına bakarsanız insan zekâsını taklit ettiği sürece basit kural zincirlerinin bile yapay zekâ olarak sayılabileceğini görürsünüz.

AI-washing nedir?

Yapay zekâ çağımızın yükselen teknolojilerinden biri olarak, alanındaki gelişmeler ile birlikte herkesin gündeminde olan bir konu haline geldi. AI-washing terimi, firmaların daha büyük kitlelere ulaşma amacı ile yapay zekâ kavramını pazarlama amaçlı ve yanıltıcı bir biçimde kullanmasına verilen bir isimdir. Bu terim, “çevre dostu” gibi gözükmeye çalışan ancak bu konuda hiçbir kayda değer etkisi olmayan firmaları tanımlayan greenwashing kelimesinden geliyor. AI-washing yapay zekâ konusu popülerleştikçe daha fazla sayıda insanı etkiliyor.

Firmalar neden AI-washing yapıyor?

AI-washing yapan firmalar, yapay zekâ uygulamalarının günümüz insanlarında heyecan uyandırması ve bu teknolojinin en yeni ve üstün bir teknoloji olarak görülmesinden faydalanıyor. Bu durum aslında yeni bir konu değil; 2019’da Forbes tarafından yayımlanan ve 13 ülkeden 3000’e yakın girişim üzerine yapılmış olan bir araştırma, yapay zekâ ismini kullanan firmaların, yapay zekâ ismini kullanmayan firmalara göre %15-%50 arasında daha fazla yatırım aldığı sonucuna ulaşmıştır. Yani, firmaların yapay zekâ ismini kullanmasının aldığı yatırımlara direk olarak etkisi bulunuyor. Ayrıca, Avrupa’da kendini yapay zekâ şirketi olarak sınıflandıran girişimlerin %40’ı hiçbir sürecinde yapay zekâ kullanmıyor ve bu firmaların ürettiği hiçbir içerikte ya da üründe yapay zekanın bahsi dahi geçmiyor.

Yapay zekâ nasıl yanlış pazarlanıyor?

Bulanık bir tanımı olan yapay zekâ konusunda bir de “AI-powered,” “AI-driven,” ya da “AI-enhanced” gibi pazarlama terimleri girince durum iyice karışabiliyor. Firmalar müşterilerini direk olarak etkilemeyen alanlarda da yapay zekâ kullanabilmekte olup ofisleri içinde akıllı kahve makinesi kullanan bir firmanın da sizlere “Biz yapay zekâ kullanıyoruz” demesi mümkün. Bu sebeple yapay zekanın bir firmada hangi alanda ne işi yaptığını bilmekte de fayda var. Ayrıca firmaların “yapay zekâ” olarak ürünlerini pazarlayıp aslında hizmetlerinin insanlar tarafından sağladığı (bkz. Pseudo AI) durumların da geçtiğimiz yıllarda yaşandığını hatırlatmak isteriz.

AI washing’den nasıl kaçınılır?

Geçtiğimiz aylarda bu konu hakkında Amerikan ticaret komisyonu olan FTC’nin yayınladığı bu blogda, FTC’nin denetimleri sırasında şu soruları sorduğu açıklandı:

• Ürünün kabiliyetleri abartılıyor mu?

FTC, yapay zekanın günümüz teknolojisinin ötesinde kabiliyetleri olduğu iddialarının yanıltıcı olabileceği konusunda uyarıyor. Bu iddialara karşı dikkatli olunması öneriliyor.

• Yapay zekâ kullanan bir ürünün yapay zekasız alternatiflerinden daha üstün olduğu söyleniyor mu?

Genelde, ürünü ilgi çekici kılmak için yapay zekâ başlığı altında bu tarz iddialar ortaya sürülse de bu iddiaların arkasını destekleyen kanıtların olması gerekir.

• Ürün gerçekten yapay zekâ kullanıyor mu?

Yapay zekanın ucu açık bir terim olmasından dolayı firmaların ürün tanımlarında bu kelimeleri kullanmaları her zaman doğru olmuyor. FTC firmalara yaptığı denetimleri sırasında ürünlerin denildiği gibi “Yapay zekâ destekli” ya da “Yapay zekâ kullanan ürün” olup olmadığını araştırıyor.